Tarihte Osmanlı Rus Savaşları

Osmanlı imparatorluğu, tarihi içinde 1677 – 1918 yılları arasında Rusya ile on üç defa savaşmak durumunda kalmıştır. Bu on üç savaşın yapılmış olduğu yıllar sırası ile şu şekildedir: 1) 1677 – 1681 2) 1686 – 1699; 3) 1711; 4) 1712; 5) 1713; 6) 1736 – 1739; 7) 1768 – 1774;. 8) 1787 – 1792; 9) 1807 – 1812; 10); 1828 – 1829; 11) 1853 – 1855; 12) 1877 – 1878; 13) 1914 – 1918. İşte Osmanlı ve Rusya arasında geçen savaşlar hakkında merak edilenler…

TARİHTE OSMANLI RUS SAVAŞLARI

Rusya 1677’den 1918 senesine, kadar geçen 241 yıldan 57 yılını Osmanlı ile savaşmakla geçirmiştir. Ortalama olarak on sekiz yılda bir Osmanlı ile Rusya arasında savaş açılmıştır. Osmanlı donanması, tarihte yapmış olduğu dört büyük felaketli muharebeden üçünü Ruslarla yapmıştır. Bunlar şu şekildedir:

1) Çeşme (1770) İngilizlerin elbirliği ile

2) Navarin (1827) Ruslarla birlikte İngiliz ve Fransız donanmalar;

3) Sinop (1853);

4) İnebahtı (1870) Birleşik Hıristiyan filosu ile On üç savaşın kısa bir şekilde neden ve sonuçlarını şu şekilde sıralayabiliriz:

1677 – 1681 savaşı: Rusya 1677den 1681 yılına kadar imparatorlukla Polonya’dan (Lehistan dedikleri ülke) ayrı olarak savaş yaptı. Sonunda Rusya ile yirmi yıllık bir anlaşmaya imza atıldı ve Ruslara Polonya’dan almış oldukları Ukrayna toprakları bırakıldı.

1686 – 1699 savaşı: Avusturya, Polonya, Venedik ve Malta ile birlikte Osmanlı İmparatorluğu arasında 1684 ten beri devam eden savaşa Rusya da dahil oldu. 1700’de İstanbul’da imzalanan barış antlaşması ile Azak kalesi Ruslara geçmiş oldu.

1711 savaşı: Prut savaşı diye de bilinmektedir. Rusya’nın, Osmanlı Devleti’nin Kırım topraklarında kaleler yaptırması neticesinde imparatorluk 20 Kasım 1710 tarihinde savaş açtı. Askeri hareket ertesi yıl başladı.

Baltacı Mehmet Paşa Çar Petro‘yu Prut Irmağı’nda Falci’de kuşattı. Bütün ordusu ile imha ya da esir edeceği esnada karısı Katerina bir taraftan Petro’yu sulh görüşmelerine girmeğe teşvik etti, bir taraftan da Baltacı’ya altın ve elmaslar gönderdi. Bunun neticesinde Petro ve ordusu kurtulmuş oldu. Prut Antlaşması ile Azak kalesi sağlam olarak imparatorluğa verilecek; sınırlarımızda bazı Rus kaleleri yıkılacak; Çar, Polonya ve Kazakların işine karışmayacak; Çar İstanbul’da bir elçi bulundurma hakkından da vazgeçecekti.

1712 savaşı: Rusya Prut antlaşması gereklerini yerine getirmediğinden ötürü imparatorluk 28 Aralık 1711 tarihinde Rusya’ya yeniden savaş açtı. Askeri harekat başlamadan Çevikler Rusya’da iktidara geçince savaşa son verildi. Brest – Litovsk Barış Antlaşması ile birlikte Batum, Kars ve Ardahan 1712 İstanbul Barış Antlaşması ile Prut şartları yenilendi.

1713 savaşı: Rusya 1712 Antlaşmasını da yerine getirmemesinden ötürü 12 Kasım 1712 tarihinde bir kere daha savaş açılmış oldu. 24 Haziran 1713 tarihinde Edirne’de imzalanan barış antlaşması İstanbul Antlaşması’nı Ruslar için biraz daha ağırlaştırmış oldu.

1736 – 1730 savaşı: Ruslar Kırım’ı istila ederek her tarafı yıkıp yaktılar. Fransa’nın arabulucuğu sonucunda Belgrat Barış Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma içerisinde Ruslar Azak Kalesi’ni yakmayı, Karadeniz’de savaş ve ticaret gemileri bulundurmamayı taahhüt etmiş oldu.

1768 – 1774 savaşı: Bu savaş İkinci Katerina’nın Polonya’nın işlerine karışmasından ötürü çıkmıştır. Osmanlı ordusu karada yenildiği gibi Avrupa’yı dolaşarak Akdeniz’e gelen donanması da Çeşme sahillerinde Osmanlı donanmasını gafil avlayarak yaktı (1770). 1774 tarihinde Küçük Kaynarca Barış Antlaşması ile Kırım imparatorluğa tabii olmaktan çıktı ve özgürlüğünü elde etti. Ruslar Karadeniz ve Akdeniz topraklarında donanma bulundurmak ve Boğazlardan da savaş gemileri geçirme haklarını elde etti.

1787 – 1792 savaşı: İkinci Katerina’nın düşmanca gösterileri üzerine Osmanlı devleti 1787 yılında Rusya’ya savaş açtı. 1792 tarihinde Rusya ile Yaş Antlaşması imzalandı Bu antlaşmaya göre Kırım Rusya’ya kalmakla birlikte, Besarabya, Bender, Akkerman, Kilia ve İsmail kaleleri de Osmanlı Devleti’ne geçiyordu.

1807 – 1812 savaşı: Rusya, 1806 tarihinde bazı Osmanlı kalelerine saldırdı ve 27 Aralık 1806’da da Bükreş’e girdi. 7 Ocak 1807 tarihinde Babıali Rusya’ya savaş açtı. İmparatorluk orduları Romanya topraklarında yenildi ve barış yapma durumunda kaldı. 1812 Bükreş Antlaşması ile birlikte Türk – Rus sınırı Prut’a gerilemiş oldu; Sırbistan’da umumi af ilan edildi.

1828 – 1829 savaşı: Yunanistan’ın İmparatorluğa tabi muhtar bir devlet ilan edilmesini Babıâli kabul etmeyince Rusya 1828 tarihinde imparatorluğa savaş açtı. İmparatorluk orduları Anadolu ve Rumeli topraklarında gerilemiş olduklarından 1829 Edirne Barış Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma ile birlikte Yunanistan bağımsız oldu; Romanya muhtariyeti genişletildi; Sırbistan da muhtar bir prenslik olarak kabul edildi.

1853 – 1866 savaşı: Rusya’nın Osmanlı toprakları içerisinde Ortodoks Osmanlı tebaasının koruyucusu olarak tanınmasını istemesi üzerine, Babıali tarafından red yedi. Rus orduları Eflak ve Buğdan’ı istila etmeye başlayınca imparatorluk 1853 tarihinde Rusya’ya savaş açtı.

Ruslar Sinop topraklarında Türk donanmasını yaktılar (1853). İngiltere – Fransa 1854 yılında Türkiye ile ittifak olduklarını ilan ettiler. Sivastopol’ü kuşattılar. Ruslar Eflak ve Buğdan’dan çekilmek durumunda kaldı. 1855’in Eylül ayının sonlarında Sivastopol düştü ve barış talep edildi. 1856 yılında imzalanan Paris Antlaşması ile Osmanlı devletinin mülki tamamlığı ve istiklali İngiltere, Fransa, Avusturya Prusya ve Rusya’nın müşterek kefaleti altına girdi.

1877 – 1878 savaşı: Halk dilinde 93 Harbi diye bilinmektedir. Ruslar 1877 yılında savaş ilan etmeden saldırdılar. Bu savaşta Gazi Osman Paşa Plevne, Kafkasya’daki diğer kuvvetler de Zivrim ve Erzurum destanları olarak da bilinen mucizevi savunmaları yaşadılar. Ne yazık ki nihayetinde savaş talihi Ruslara güldü. Ruslar Ayastefanosa kadar dayandılar. Ayastefanos Antlaşması ile büyük Bulgaristan kuruluyor; Sırbistan ve Karadağ genişliyor; Romanya müstakil bir prenslik elde ediyordu.

1914 – 1918 savaşı: Birinci Dünya Savaşı’nda Türk orduları Ruslara karşı, tek başlarına olarak Kafkasya cephesinde; Almanlar, Avusturyalılar ve Macarlarla birlikte Galiçya cephesinde; Bulgar ve Almanlarla birlikte Rumanya cephesinde çarpışmışlardır. Kafkasya’da Enver Paşa‘nın girişmiş olduğu Sarıkamış taarruzu bir bozguna uğradı, dokuz ilimiz Rus işgali altında kaldı. 1917 Ekimi’nde Boleski sahibi Türkiye’ye veriliyordu.